အစိမ်းရောင်လမ်း - လုပ်ငန်းရှင်ကြီး ဖြစ်ဖို့

အဓိက က လုပ်ငန်းလုပ်တယ်ဆိုရင် ငွေကြေးလည်ပတ်မှုတွေဆိုတာ မဖြစ်မနေ ပါကို ပါလာရတာပါပဲ။ အမြတ်အတွက် ငွေကြေးလည်ပတ်ဖို့ လိုတာကိုး။ ခု လုပ်ငန်းရှင်ကြီး ဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ကိုယ့်လုပ်ငန်းမှာ သုံးနေတဲ့ သွင်းအားစုတွေရဲ့ဈေးနှုန်း၊ ကိုယ့်ဆီက ထွက်တဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေရဲ့ ဈေးနှုန်းသတ်မှတ်တာကို ဘယ်လိုတွေ သတ်မှတ်ထားတာလဲ၊ ဘယ်လိုတွေ သတ်မှတ်သင့်လဲ ဆိုတာကို သိကိုသိရမှာပေါ့။ အဲ့အကြောင်းကို ပြောကြရအောင်။

ဈေးနှုန်း

ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခုရဲ့ တန်ဖိုးနဲ့ ကျသင့်တဲ့ ဈေးနှုန်း ဆိုတာ ထပ်တူ ကျချင်မှကျတာပါ။ ဘုရားဖူးထွက်လို့ ဆိုင်မှာ ၂၀၀ တန်ရေသန့်ဘူးကို ၅၀၀ နဲ့ ဝယ်သောက်ဖူးတယ်ဟလား။ အဲ့ဒါကို ဥပမာအနေနဲ့ ကြည့်တဲ့အခါ ဈေးနှုန်း လို့ ဆိုလိုက်ရင် ဝယ်ရတဲ့ မူရင်း တန်ဖိုးဈေးရယ်၊ ပြန်ရောင်းရမဲ့ ဈေးရယ်၊ တကယ်ပြန်ရောင်းမဲ့ ဈေးရယ် ပေါင်းထားတာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အရည်အတွက် အလေးချိန် နဲ့ တစ်ခြားသော အတိုင်းအတာတွေနဲ့လည်း ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

ဈေးနှုန်းကိုသတ်မှတ်တဲ့အခါမျိုးမှာဆိုရင် လွယ်မလိုနဲ့ ခက်ခဲတာကို လက်ခံရမှာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ စဉ်းစားရမဲ့အချက်တွေက ဈေးကွက်အနေအထား၊ ဝယ်လိုအားနဲ့ ရောင်းလိုအား၊ ရောင်းတဲ့ပုံ၊ ဝယ်တဲ့ပုံ၊ အသိုငိးအဝိုင်း စတဲ့ အချက်တွေ အများကြီး ပါနေတာကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒါတင်မကသေးပါဘူး။ ဝယ်သူတွေရဲ့ သူတို့ရဲ့ ဝင်ငွေအနေအထားနဲ့ သူတို့ လိုအပ်ချက် လိုအင် စတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကိုလည်း သတိထားရမှာ ဆိုတော့ ဈေးနှုန်းတစ်ခုကို သတ်မှတ်ဖို့ဆို တကယ်ကို မလွယ်တာပါ။

ဈေးနှုန်း သတ်မှတ်ချက်တစ်ခုမှာ ဘာတွေပါတတ်သလဲ။

(က) ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ်

ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခုကို ထုတ်လုပ်လိုက်လိုက်လို့၊ ကြော်ငြာလိုက်လို့ တက်သွားတဲ့ ကုန်ကျစရိတ် စတဲ့ စရိတ်တွေဖြစ်ပါတယ်။ ပြောရရင်တော့ အမြတ်မပါသေးတဲ့ လုံးဝ အကြမ်းကုန်ကျစရိတ်တန်ဖိုးပါ။ အဲ့လိုစရိတ်က ကုန်ပစ္စည်းကိုသတ်မှတ်ရမဲ့ ‌ဈေးနှုန်းမှာ တစ်ဝက်က‌နေ တစ်ဝက်ကျော် ထိပါတတ်ပါတယ်။ ဥပမာ ၁၀) ခုထုတ်တယ်၊ (၁၀၀) ကုန်တယ် ဆိုရင် တစ်ခုကို (၁၀)ကျပ် ကျသင့်ပါတယ်။

(ခ) အမြတ်

ဒါကတော့ အရေးကြီးတဲ့ အပိုင်းပါပဲ။ ဒီဟာနဲ့ လုပ်စားကြရတာကိုး။ အဲ့တော့ ကုန်ပစ္စည်း တစ်ခုကို ကိုယ်ကဝယ်လို့ ပေးလိုက်ရတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ရောင်းလို့ ရလိုက်တာပဲဖြစ်ဖြစ် အမြတ်ငွေကို ပမာဏ တစ်ခုနဲ့ ပေးလိုက်ရတာချည်းပါပဲ။

(ဂ) အလဲအလှယ် ကြေး

ကုန်ပစ္စည်းတိုင်းက အနာအဆာမဲ့ နှစ်ကြာရှည် မခံကြပါဘူး။ ဆိုင်တွေမှာတင်မယ် ချမယ်ဆိုရင် အကျိုးအပဲ့တွေ အနာအဆာတွေကို ပြန်လဲပေးပါလို့ပြောပါလိမ့်မယ်။ အဲ့လို နှုန်းအတွက်လည်း တွက်ချက်ပြီးတော့ ကိုယ်ရောင်းမဲ့ ဈေးနှုန်းမှာ ပေါင်းထည့်ပေးထားရပါတယ်။

(ဃ) အခွန်အခ နဲ့ ပေးစရာရှိတာတွေ

နိုင်ငံကြီးသား ပီသဖို့ ဆောင်ရတဲ့ အခွန်အခနဲ့ တစ်ခြားသော ‌အကောက်တွေကိုလည်း ထည့်ရပါတယ်။ ကိုယ်ကချည်း စိုက်ဆောင်ရအောင်လို့လည်း (၁) ခု (၂) ခု တည်း ထုတ်တာမဟုတ်တော့ ထည့်ထားမှပဲ တော်ကာကျပါမယ်။

ဖော်ပြခဲ့တဲ့ (၄) ပိုင်းက ကိုယ်က ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခုကို ဝယ်လိုက်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ကိုယ့်ထုတ်ကုန်ကို ဈေးနှုန်း သတ်မှတ်တော့မဲ့အခါမှာပဲဖြစ်ဖြစ် အဲ့အပိုင်း (၄) ခု ပါဝင်နေကြောင်းကို တွေးတော သုံးသပ်ရ မှာဖြစ်ပါတယ်။

ဈေးနှုန်းမှာ ပါဝင်တဲ့ အပိုင်းကြီး (၄) ပိုင်း ပြီးပြန်တော့ ဈေးနှုန်းအပေါ်မှာ သက်ရောက်ကြတဲ့ အချက်တွေအကြောင်းကို ဆက်ပြောကြမယ်။

ဈေးနှုန်းအပေါ် သက်ရောက်စေသော အချက်များ

အဓိက ခွဲခြမ်းလိုက်ရင် (၂) ပိုင်းရှိပါတယ်။ လုပ်ငန်း အတွင်းပိုင်းနဲ့ လုပ်ငန်းပြင်ပ အချက်တွေဖြစ်ပါတယ်။

လုပ်ငန်းအတွင်းပိုင်း ဆိုင်ရာ အချက်တွေ

(၁) လုပ်ငန်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက် ရည်မှန်းချက်တွေ။

ဒီအချက်မှာဆိုရင် ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေ၊ အမြတ်များများ ရယူဖို့၊ များများရောင်းရဖို့လား၊ ဈေးကွက်ထဲမှာ နေရာများများယူဖို့လား၊ စတဲ့ ကုမ္ပဏီရဲ့ လုပ်ငန်းရဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေအပေါ်မှာ မူတည်ပြီးတော့ ဈေးနှုန်း သတ်မှတ်ချက်တွေကလည်းပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

(၂) ဈေးကွက် ထိုးဖောက်ချဲ့ထွင်တဲ့ ဗျူဟာ

သူတို့ ဈေးကွက်ကို ဘယ်လို ထိုးဖောက်တဲ့ နည်းလမ်းကို သုံးသလဲ ဆိုတဲ့ အချက်ပေါ်မှာလည်း မူတည်ပြီးတော့ ဈေးနှုန်းတွေက ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာပြောရရင်တော့ ဈေးက အရမ်းများအောင် ဇိမ်ခံပစ္စည်းလို ရောင်းတဲ့ နည်းမျိုး သုံးမလား။ သူများထက် နည်းတဲ့ ဈေးနဲ့ ရောင်းမဲ့ နည်းလမ်းကိုသုံးပြီး ဈေးကွက် ကို ထိုးဖောက်မှာလား။ ရာသီအလိုက် ထုတ်ကုန်အလိုက် ဈေးတွေကို ကစားတဲ့ နည်းနဲ့ ဖောက်မလား။ တစ်ခြား ပြိုင်ဖက်တွေကို မျက်ခြေမပြတ် စောင့်ကြည့်ပြီးတော့ဈေးကို ပြောင်းလဲမှာလား စတဲ့ အချက်တွေပါ။

(၃) ကုန်ကျစရိတ်

ဒါကတော့ ပြောစရာလိုပါဘူး။ လုပ်ငန်းရှင် တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်က ကုန်ကျစရိတ်ဆိုတာ မတူကြတဲ့အတွက် လုပ်အားခ ထည့်ရတဲ့ သွင်းအားစုတွေ အပေါ်မှာ မူတည်ပြီးတော့ ဈေးက ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

‌ နောက်ပြီးတော့ လုပ်ငန်း တစ်ခုနဲ့ တစ်ခုမှာ မတူညီတဲ့ ‌အချက်တွေရှိပြီးတော့ အဲ့အချက်တွေက ဈေးနှုန်းကို ပြောင်းလဲစေနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ့်လုပ်ငန်းနဲ့ ဆိုင်တဲ့ အချက်တွေကို လုပ်ငန်းတွင်း အချက်အလက်တွေလို့ ခေါ်ပါတယ်။

လုပ်ငန်းပြင်ပအချက်တွေ

(၁) ဈေးကွက်အမျိုးအစား

ကိုယ့်ပစ္စည်းတွေ ရောင်းရတဲ့ ဈေးကွက်က ဘယ်လို အမျိုးအစားမျိုးလဲ ဆိုတာ သိရပါမယ်။ ပြိုင်ဖက်မရှိ လက်ဝါးကြီး အုပ်ပြီး ရောင်းလို့ရတဲ့ ဈေးကွက်မျိုးလား၊ ပြိုင်ဖက် (၁)ယောက် (၂)ယောက်ပဲရှိတာမျိုးလား။ အများကြီးရှိတဲ့ ဈေးကွက်မျိုးလား ဆိုတဲ့ ဈေးကွက် အပေါ်မှာ စကားအများကြီးပြောပြီး ဈေးကလည်း ကွာသွားပါတယ်။

(၂) တစ်ခြားအချက်တွေ

ပြိုင်ဖက်က အပြောင်းအလဲတွေ လုပ်ပစ်လိုက်လို့ ကိုယ့်ကပါ လိုက်ပြောင်းရတာမျိုး၊ ဝယ်သူတွေက မလှုပ်မယက်လေး လုပ်နေတာမျိုး၊ ဝယ်သူတွေရဲ့ စိတ်ကျေနပ်မှု ဆိုင်တဲ့ အချက်တွေ၊ နာမည်ကောင်းရမရ ဆိုတဲ့ အချက်တွေ ဆိုတာကလည်း ဈေးကို ပြောင်းလဲ‌စေနိုင်တဲ့ အချက်တွေပါပဲ။

ဆိုတော့ကာ ရောင်းတဲ့သူပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဝယ်တဲ့သူပဲဖြစ်ဖြစ် ကိုယ်ပေးလိုက်ရတဲ့ ဈေးနှုန်း တွေက ဘာတွေပါတယ် ဘာတွေ ပါသင့်တယ်။ ဘယ်လိုတွေကြောင့် ပြောင်းလဲနိုင်တယ် ဆိုတာကို နားလည်ရင် လုပ်ငန်းရှင်ကြီး ဖြစ်ဖို့ လမ်းစတစ်ခုပါပဲ။

အောင်မြင်ကြပါစေ

ထွန်းဝင်းကျော်

Reference

http://www.smartfarmerproject.eu/SmartFarmerPlatform/files/untis_files/SmartFarmer_Training%20Material_Module2_Unit5_Final.pdf

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ကိုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။

East West Seed Myanmar ကြော်ငြာ

မျိုးစေ့မမှန် ပင် မသန် ဆိုတဲ့စကားနဲ့ အညီ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သူ ဦးကြီးတို့ အနေနဲ့ မဝယ်ခင် မစိုက်ခင် ဘာသီးနှံကို စိုက်မလဲ ဘယ်မျိုးကို ဝယ်မလဲဆိုတာက အဓိက စဥ်းစားရမယ့် အချက်ပါ...ရွေးချယ်မှု မှန်ကန်မှ အောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းပြီး အရည်အသွေးမြင့်တဲ့ သီးနှံများ ရရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်...အပူပိုင်းဟင်းသီးဟင်းရွက် မျိုးစေ့ လောကမှာ ကမ္ဘာ့ အဆင့် (၁)အဖြစ် ရပ်တည်နေတဲ့ East-West Seed မြားနီမျိုးစေ့ကုမ္ပဏီကတော့ အရည်အသွေးအာမခံချက်အပြည့်ရှိတဲ့ ကုမ္ပဏီ တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်...မစိုက်ခင် မဝယ်ခင် မျိုးရွေးချယ်မှု မှန်ကန်စိတ်ချရအောင် မြားနီမျိုးစေ့ မှ အရည်အသွေးမြင့် အောက်ပါမျိုးများနဲ့ မိတ်ဆက်ပေးလိုက်ပါတယ်ဗျာ