လက်ဖက်ခဲပြုလုပ်နည်း (Pressed Tea (Pu-Er-Cha) Processing)

၁။ လက်ဖက်ခူးခြင်း (Picking)

လက်ဖက်ခူးရာတွင် အချိန်သည် အဓိက ကျပါသည်။ နံနက် (၁၀)နာရီအတွင်း အချိန်မီ လက်ဖက်ခူးခြင်းသည် လက်ဖက်အရည်အသွေးကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေသည်။ ညင်သာစွာ နှစ်ရွက်တစ်ညွန့် ခူးယူပါ။ (၄-၅) ညွန့်ခူးပြီးတိုင်း အိတ်ထဲထည့်ပါ။ သို့မှသာ လက်ဖက်ညွန့်များအား ဖိမိခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်မည်။ အိမ်ရောက်လျှင် ခူးလာသော လက်ဖက်ညွန့် များကို သတိပြု လျင်မြန်စွာ လေသလပ်ခံ ဖြန့်ထားပါ။

၂။ လက်ဖက်လှော်ခြင်း (Withering)

လက်ဖက်အရောင် ကွဲပြားခြင်းသည် လက်ဖက် လှော်ချိန်နှင့် လက်ဖက်နယ်ချိန်ပေါ် များစွာ မူတည်ပါသည်။ ခူးလာသော လက်ဖက်ညွန့်များကို ပထမဦးစွာ အရိပ်တွင် ဖြန့်လှန်းပါ။ ထို့နောက် လက်ဖက်ကို ဒယ်အိုး၏ အပူချိန် (၇၀ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်) ရှိချိန်က̈ (၂-၃ မိနစ်) ခန့်လှော်ပါ။

၃။ လက်ဖက်လှိမ့်ခြင်း (Rolling and Drying)

လှော်ပြီးသော လက်ဖက်များကို စက်(သို့မဟုတ်) လက်ဖြင့် လှိမ့်နယ်ပါ။ စက်ဖြင့်နယ်ပါက အညွန့်များသည် တစ်ဖက်တည်းသို့သာ ညီညာစွာ လိပ်နေသည့်အတွက် အရည်အသွေးကို ပိုမို ကောင်းမွန်စေသည်။ အမြင်ကိုလည်း ဖမ်းစားနိုင်သည်။ စက်(သို့) လက်ဖြင့်နယ်ထားသော လက်ဖက်များကို နေရောင်တွင် လှန်းပါ။ နေရောင်တွင်လှန်းခြင်းဖြင့် လက်ဖက် အရောင်ကို ပိုမို တောက်ပ လာစေသည်။ လက်ဖက်အရွက်အကြီးများ၊ ဝါနေသော လက်ဖက်အညွန့်များကို ရွေးပေးခြင်းဖြင့် လက်ဖက်အညွန့်လေးများ အရွယ်အစား ညီနေသည့် အတွက် လက်ဖက်ကိတ်ကို ပိုမိုကြည့်ကောင်းခြင်း၊ လက်ဖက်အရည်အသွေးကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေသည်။

၅။ အလေးချိန် ချင်တွယ်ခြင်း (Weighting)

မိမိလိုချင်သော အလေးချိန်အတိုင်း အောက်ခြေတွင် ရေနွေးငွေ့ပျံနိုင်ရန် အပေါက် ကလေးများ ဖောက်ထား သော သတ္တုခွက်ထဲသို့ ထည့်ချင်ပါ။ အလေးချိန် ချင်တွယ်ရာတွင် အလွန် ခြောက်သွေ့နေသောလက်ဖက် ဖြစ်နေပါက ကြေမွနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် သတိဖြင့် ချင်တွယ် ရမည်။

၆။ ရေနွေးငွေ့ဖြင့် ပေါင်းခံခြင်း (Steaming)

ဖိနှိပ်ရာတွင် ကြေမွမသွားစေရန်အတွက် ရေနွေးငွေ့ဖြင့် အပူပေးပေါင်းခံရမည်။ လက်ဖက်ခြောက်ချင်ထည့်ထားသည့် အောက်ခြေဖောက်ထားသော သတ္တုပုံး လေးများကို ရေနွေးငွေ့ထွက်လာရာအပေါက်ဝတွင် အချိန် အနည်းငယ်ခန့် (ဖိနှိပ်နိုင်လောက်သည် အထိ) ပေါင်းခံပါ။ လက်ဖက်ခြောက်သည် အနံ့ စုပ်ယူသည့် ဂုဏ်သတ္တိ ရှိခြင်း ကြောင့် သတ္တုပုံးထဲ ထည့်၍ ရေနွေးငွေ့ဖြင့် အပူပေး ပေါင်းခံသည့်အခါ ရေတွင် ပါဝင်သော ရေ၏ သန့်ရှင်းမှုနှင့် ရေအနံ့များကို အထူးသတိပြုရမည်။

၇။ အဝတ်အိတ်ထဲ ထည့်ခြင်း (Shaping)

ရေနွေးငွေ့ဖြင့် အပူပေး ပေါင်းခံ ထားသော လက်ဖက်ခြောက် အပျော့များကို အဝတ်စဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အိတ်ထဲ ထည့်ပါ။ အိတ်၏ အောက်ခြေကို ပုံတွင် ပြထားသည့်အတိုင်း အဝိုင်းပုံစံ ပြုလုပ်ပါ။

၈။ ဖိနှိပ်ခြင်း (Press)

ကျောက်ပုံစံခွက်ထဲတွင် ထည့်ပြီး အချိန်အနည်းငယ်ခန့် ကြာအောင် ဖိထားရမည်။ အကောင်းဆုံး ကျောက်ပုံစံခွက် ၏ အလေးချိန်မှာ (၂၅-၃၅) ကီလိုဂရမ်နှင့် အချင်းမှာ (၂၀-၂၁) စင်တီမီတာ ရှိရမည်။ အဆင့်မြင့် ခေတ်မီ ဖိစက်ကြီးများဖြင့်လည်း ပြုလုပ်နေကြပြီ ဖြစ်သည်။

၉။ အအေးခံခြင်း (Cooling)

ဖိသိပ်ထားသော လက်ဖက်ကိတ်များကို လေဝင်လေထွက်ကောင်းမွန်သော နေရာတွင် သစ်သားဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော စင်ပေါ်တွင် သန့်ရှင်းစွာ အအေးခံထားရမည်။ အခြားအနံ့များဖြင့် တွဲမထားရ။

၁၀။ သိုလှောင် အသုံးပြုခြင်း (Storage and Usage)

အနံ့များ စုပ်ယူမှုမရှိစေရန်အတွက် ဝါးရွက်အခွံများ၊ ငှက်ပျောရွက်အခြောက်များဖြင့်ထုပ်ပိုးထားရမည်။ သိုလှောင်သည့်အခါတွင်လည်း သစ်သားစင်များဖြင့် အဆင့်လိုက် သိုလှောင်ရမည်။ လက်ဖက်ခဲများသည် နှစ်ကာလကြာလာသည်နှင့်အမျှ ပိုမို အာနိသင်ကောင်းသည်။ သောက်သုံးသည့်အခါရေနွေးဖြင့် ပထမတစ်ကြိမ် စိမ်ထားပြီး သွန်ပစ်ပါ။နောက်အကြိမ်များမှ စတင် သောက်သုံးနိုင်ပါသည်။ သက်တမ်း (၁၀) နှစ် အထက်ရှိသော လက်ဖက်အပင်ကြီးများမှ လက်ဖက်ခဲ ပြုလုပ်လျှင် အရည်အသွေး ပိုမိုကောင်းမွန်ပါသည်။

 

Ref: ကဲရ် အင်တာနေရှင်နယ် (မြန်မာ) ၏ လက်ဖက်စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု၊ အရည်အသွေးနှင့် ဈေးကွက်မြှင့်တင်ရေး စီမံကိန်းမှ ဖြန့်ဝေသည့် လက်ကမ်းစာစောင်