သိုးဆိတ်တို့တွင်ဖြစ်တတ်သောပါးစပ်အနာရောဂါ ကာကွယ်ကုသနည်း

သိုးဆိတ်တို့တွင် အဓိကဖြစ်ပွားလေ့ရှိသော ပါးစပ်အနာရောဂါ ( sore mouth )သည်  ဗိုင်းရပ်ပိုးတစ်မျိုး ( poxvirus ) ကြောင့်ဖြစ်ပွားရခြင်းဖြစ်ပြီး အလွန်ကူးစက်မြန်သောရောဂါဖြစ်သည်။ scabby mouth, contagious ecthyma ဟုလည်းခေါ်ဝေါ်ကြပြီး အခြားစားမြုံ့ပြန်သတ္တဝါတို့တွင်လည်း ရံဖန်ရံခါဖြစ်ပွားပါသည်။ 

ထို့အပြင်လူသို့ပင် ကူးစက်နိုင်စွမ်းရှိသည်ဟု  CDC ( center of disease control ) က သတိပေးထားသောအရေးကြီးရောဂါဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်းများစွာ ပျံ့နှံ့ဖြစ်ပွားလျက်ရှိပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း အထက်ပိုင်းရော အောက်ပိုင်းပါဖြစ်ပွားလျက်ရှိကြောင်း သိရပါသည်။ 

Sore mouth  ရောဂါလက္ခဏာများ

♣ အနာများကို နှုတ်ခမ်း၊ မေးဖျား၊ ပါးစပ်တို့တွင် တွေ့ရခြင်း။

♣ အချို့တွင် သွားဖုံး၊ မျက်နှာ၊ နားရွက်၊ ကပ်ပယ်အိတ်၊ မအင်္ဂါစပ်၊ လည်ပင်း၊ နံဘေးတို့တွင်လည်းအနာဖြစ်တတ်။

♣ စတင်ဖြစ်စတွင် ရည်ကြည်အိတ်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး နောက်ကြီးလာကာ ဝဲနှင်းခူစွဲသကဲ့သို မာမာထူထူအနာဖေးဖြစ်။

♣ ဆိတ်ငယ် သိုးငယ်မှာဖြစ်လျှင် အမေနို့စို့သောအခါ အမေ၏နို့တံ၊ နို့အုံတို့သို့ ကူးစက်ခြင်းလည်း ရှိသည်။ 

♣ နို့အုံတွင်ရောဂါရှိသောအမေသည် ကလေးကို ကောင်းစွာနို့မတိုက်သောကြောင့် ကလေးငယ် အားပြတ်သေဆုံးခြင်း ကြုံရနိုင်သည်။ 

♣ အများအားဖြင့် အနာသည် ၁ လခန့်ကြာလျှင်ပျောက်ကင်းသွားပါသည်။ သို့သော် နောက်ဆက်တွဲ ဘက်တီးရီးယားပိုး ဝင်ရောက်ခံရပါက အနာပိုမိုဆိုးဝါးနိုင်သည်။ 

 

ရောဂါကူးစက်ပုံ

• ( Poxvirus ) ဗိုင်းရပ်ပိုးသည်  ရာသီဥတုဒဏ်ခံနိုင်ပြီး သိုး၊ ဆိတ် တို့၏ ခန္ဓာကိုယ်ပြင်တွင်ပင် အသက်ရှင်သန်နိုင်စွမ်းရှိသည်။ သို့အတွက်ရောဂါဖြစ်ဖူးသောတိရစ္ဆာန်နေထိုင်ကျက်စားသောနေရာများ ( စားကျက်၊ အိပ်ရာ၊ နို့ညှစ်စက်များမှတဆင့် ဗိုင်းရပ်ပိုးကူးစက်တတ်။
• ရောဂါဖြစ်သော ကလေးပါးစပ်မှ နို့တိုက်အမေသို့၄င်း
• တစ်ခြံတည်းအတူနေ ဤရောဂါရှိ တိရစ္ဆာန်မှ၄င်း ကူးစက်သည်။ အထူးသဖြင့် စူးပါသောနွယ်ပင်၊(ထိကရုံး)  ချုံပုတ် ၊သစ်ကိုင်း( မိုနံပင်၊ဇီးကိုင်း၊)တို့စားရာမှ ပါးစပ်အပေါက်၊အပြဲတို့မှ တဆင့်ဗိုင်းရပ်ပိုးဝင်လွယ်သည်။
•  Boar ဆိတ်မျိုးသည် ပို၍ ရောဂါဖြစ်လွယ်သည်။

ရောဂါကာကွယ်ကုသနည်း

• ဤရောဂါဖြစ်သော်လည်း မပြင်းထံပါက အထူးဆေးဝါးကုသမှုမပေးပဲပျောက်ကင်းနိုင်သည်။
• သို့သော် ပါးစပ်အနာကြောင့်အစားအသောက်ပျက်တတ်ရာ အစာနုကူညီကျွေးပေးခြင်းဖြင့် ရောဂါဒဏ်ခံစားရမှု သက်သာစေသည်။ 
• အနာရင်းပါက ( secondary bacteria infection ) ပဋိဇီဝဆေး ( gentamycin,streptomycin, oxytetracycline ) များထိုးကာ ကုသနိုင်သည်။
• အနာကို neomycin ointment ဆေးဖြင့်လည်းသုတ်လိမ်းပေးခြင်းဖြင့်အနာသက်သာစေသည်။
• စူးရှိသောအပင်များစားသုံးစေခြင်းမှ ကာကွယ်သင့်သည်။
• နို့စို့ သိုး၊ ဆိတ်ငယ်များကို မိခင်နို့အုံအနာကြောင့် နို့မတိုက်ပါက နို့ပုလင်းဖြင့်တိုက်ကျွေးခြင်း၊ အစာနုစားအောင်ဆောင်ရွက်ပေးခြင်း ပြုလုပ်သင့်သည်။ 
• သိုး၊ ဆိတ်အသစ်ဝယ်လာတိုင်း ကူးစက်ရောမပြန့်ပွားစေရန်  ၂ ပတ်ခန့်သီးခြားထားပြီးမှ အခြားသိုး၊ ဆိတ် များဖြင့်အတူထားသင့်သည်။

Sore mouth ကာကွယ်ဆေးရှိပါသလား

• အခြားနိုင်ငံများတွင်ကာကွယ်ဆေးရှိပါသည်။ သို့သော်ပိုးရှင်ကာကွယ်ဆေးဖြစ်သောကြောင့် သုံးစွဲမှု ချွတ်ချော်လျှင် ပိုးပိုမိုပြန့်ပွားနိုင်သကဲ့သို့ လူသို့လည်းကူးစက်နိုင်သည်။
• ကာကွယ်ဆေးထိုးခြင်းကိုမူ  တိရစ္ဆာန်ဆေးကုဆရာဝန်ဖြင့်သာ ဆောင်ရွက်သင့်သည်။

Dr.ညွန့်ရွှေ ( မွေးမြူဆေးကု )

Reference: 1.Pennsylvania Department of Health , March 20, 2013.

      2.JM Luginbuhl (Extension Specialist ) , Controlling Sore Mouth in Meat Goats. Sep16,2015.

      3. Orf Virus ( Sore Mouth ) ( Center of Disease Control and Prevention ) May 11, 2015.

ဆောင်းပါးများ/သတင်းများ ပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြလိုပါက "အစိမ်းရောင်လမ်းမှ ကူးယူဖော်ပြပါသည်" ဟုထည့်ပေးပါရန် မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါသည်။